Misdiagnoses vóór een autismediagnose (ADHD, HSP) wat nu?

Name: Psylicht
Price range: $

Veel volwassenen (en ook jongeren) krijgen pas laat te horen dat ze autistisch zijn. Vóór die diagnose zijn er vaak al andere oorzaken gegeven, zoals ADHD, angststoornis, depressie of ‘hooggevoeligheid’. Uit recent onderzoek blijkt dat perceived misdiagnoses vóór een autismediagnose veel voorkomen, vrouwen rapporteren dit relatief vaker dan mannen. Dit leidt tot uitstel van de juiste hulp en een verwarrende periode voor de onderzochte.

In dit artikel: waarom die overlap optreedt, hoe je herkent of aanvullend onderzoek zinvol is, en wat een second opinion kan opleveren.

Nieuw bij Psylicht? Lees eerst de basis: Autisme –begrijpen kenmerken en oorzaken

Waarom nu?

Recente reviews benadrukken dat meisjes en vrouwen vaker later of verkeerd worden gediagnosticeerd door camouflage (masking), andere presentatie en diagnostische bias — met meer mentale belasting als gevolg.

Een 2024-studie in een grote, internationaal diverse steekproef laat zien dat autistische mensen geregeld eerdere psychiatrische diagnoses rapporteren die achteraf niet passend bleken; het patroon verschilt per gender.

meisjes en vrouwen worden vaker later of verkeerd gediagnosticeerd door camouflage (masking)

Waarom is er zoveel overlap (en misdiagnose)?

Genderverschillen & camoufleren
Vrouwen en AFAB-personen presenteren zich gemiddeld subtieler, passen zich actiever aan (camouflage) en voldoen minder zichtbaar aan klassieke (mannelijke) referentieprofielen in onderzoek. Daardoor wordt autisme vaker gemist of later herkend.

Gedeelde kenmerken met ADHD
Zowel autisme als ADHD kunnen gepaard gaan met aandachtsproblemen, executieve uitdagingen en sensorische gevoeligheden. Comorbiditeit is bovendien vaak (bij ASD wordt 50–70% ook ADHD gerapporteerd), waardoor één diagnose de ander kan overschaduwen.

Angst en somberheid als gevolg, niet altijd als oorzaak
Langdurige sociale inspanning, overprikkeling en camoufleren kunnen leiden tot angst en depressieve klachten. Die worden dan soms als primaire stoornis geduid, terwijl onderliggend autisme onvoldoende wordt gezien.

‘Hooggevoelig’ ≠ autisme
Veel autistische mensen hebben sensorische verwerkingsverschillen (over- of ondergevoelig voor prikkels). Het populaire profiel ‘hooggevoelig’ (sensory processing sensitivity, SPS) beschrijft een persoonlijkheids-/temperamentsprofiel, geen klinische diagnose. Er is inhoudelijke overlap, maar het zijn verschillende constructen: bij autisme horen ook sociale communicatiekenmerken en rigiditeit/interesses, die SPS niet verklaren.

Herkenningspunten: wanneer denk je aan ‘toch autisme’?

Van jongs af aan ander sociaal leren (moeite met impliciete regels), ook als je sociaal vaardig oogt.
Duidelijke sensorische voorkeuren/aversies (geluid, textuur, licht) die het dagelijks leven sturen.
Sterke interesses, behoefte aan structuur en voorspelbaarheid; stress bij onverwachte veranderingen.
Camouflage: uitgeput raken na sociaal doen, “rol spelen” op school/werk, vaker burn-out.
Eerdere labels (ADHD/angst/somber) verklaren niet álles, of behandelingen hielpen onvolledig/instabiel.

Tip: niet het IQ of woordenschat bepaalt het profiel, maar het patroon over de jaren heen — in álle levensdomeinen.

Keuzehulp: is aanvullend (autisme)onderzoek zinvol?

Overweeg verder onderzoek of second opinion als twee of meer van onderstaande kloppen:

Je herkent meerdere kernelementen uit het autismespectrum vanaf de kindertijd.
Er is sprake van camouflage + uitputting (na sociaal/werk).
Behandelingen voor eerdere diagnoses (bijv. CGT tegen angst, ADHD-medicatie) hielpen deels, maar kernproblemen blijven.
Sensorische issues sturen je keuzes (kleding, eten, routes), vaker dan gemiddeld.
Je omgeving (ouders/partner) herkent het ontwikkelingspatroon als je er samen op terugkijkt.

Wat als je eerder ADHD – angst of hooggevoelig te horen kreeg ?

‘Hooggevoelig’ als zelfinzicht kan helpend zijn, maar is binnen de psychologie geen erkende diagnose. Als het profiel breder is (sociale problemen, rigiditeit en specifieke interesses), is ASD-onderzoek passend.

ADHD + autisme (AuDHD) komt vaak voor. Behandeling kan naast medicatie ook vragen om sensorische en sociale aanpassingen. Alleen ADHD-behandelingen zijn dan niet passend en voldoende.

Angst en somberheid blijven behandelbaar, maar de aanpak verandert: minder op ‘exposure’ gericht, meer rekening houden met prikkel- en contextmanagement, voorspelbaarheid en herstel.

Wat kun je nu al doen?

Ontwikkelkaart maken: jeugd → tiener → nu (school / werk / relaties / sensoriek); vraag ouders en of partner om voorbeelden.
Energie & prikkels managen: vaste rustmomenten, voorspelbare routines, sensorische hygiëne (geluid/licht/textuur).
Werk/opleiding: vraag om heldere taken, duidelijke verwachtingen en overgangen met tijd.
Camouflageplan: plan tijd zonder masker; langdurig maskeren is uitputtend en geeft een risico op burn-out.

Second opinion / verdere differentiaaldiagnostiek

Twijfel je of eerdere onderzoek of diagnose het hele verhaal vertelt? Bij Psylicht verrichten we diagnostisch onderzoek met oog voor overlap en genderverschillen. We zijn gespecialiseerd in complexe diagnostiek (ADHD, autisme, angst/mood, sensoriek) en leggen de uitkomst praktisch vast.

→ Aanmelden voor second opinion of vervolgdifferentiatie

Veelgestelde vragen over autisme diagnostiek

Is een late diagnose nog zinvol?

Ja. Het biedt duidelijkheid, erkenning en betere afstemming van omgeving en hulp.

Betekent autisme dat eerdere diagnoses ‘fout’ waren?

Niet altijd. Ze kunnen gedeeltelijk kloppen (comorbiditeit) of klachten beschrijven die secundair waren aan autisme.

Hoe verloopt onderzoek?

Ontwikkelingsanamnese (met naaste), gedragsobservaties, vragenlijsten en waar passend gestandaardiseerde instrumenten; steeds met oog voor gender-sensitieve signalen.

Wat zijn de verschillen tussen adhd en autisme

Lees het antwoord op de volgende pagina: Wat zijn de verschillen tussen adhd en autisme